Tip of the day – पृष्ठ 228

Importance of Manganese in Plant growth

04/01/2018

रोपांच्या वाढीसाठी मँगनीजचे महत्त्व:- मँगनीज (Mn) हे रोपांसाठी आवश्यक खनिज पोषक तत्व आहे. ते अनेक शारीरिक प्रक्रियांमध्ये आणि विशेषता प्रकाश संश्लेषणात महत्वपूर्ण भूमिका बजावते. रोपांना लोहाशिवाय सर्वाधिक प्रमाणात मँगनीज आवश्यक असते. गहू, जव (बार्ली) आणि ओट्स अशी तृणधान्ये, घेवडे, मटार आणि सोयाबीनसारखी द्विदल धान्ये, सफरचंद, चेरी आणि पीचसारखी फळे, पामवर्गीय पिके, लिंबूवर्गीय फळे, बटाटा आणि शर्कराकंद अशा अनेक प्रजातींमध्ये मँगनीजच्या अभावाची लक्षणे आढळून येताच मँगनीजयुक्त उर्वरक दिल्यास सकारात्मक परिणाम होतात. या पिकांमध्ये मँगनीजच्या अभावाची लक्षणे शुष्क भारात वाढ, उत्पादनात घट, रोगप्रतिकारकशक्ती कमी होणे, उष्णता आणि कोरडेपणाच्या सहनशीलतेतील अभाव अशा स्वरुपात दिसून येतात.

कार्य:- मँगनीज रोपांच्या विविध जैविक प्रणालींमध्ये प्रमुख सहभागी घटक आहे. यात प्रकाश संश्लेषण, श्वसन, आणि नायट्रोजन परिपक्वता यांचा समावेश आहे. मँगनीज परागीभवन, परागनलिकेचा विकास, मुळावरील गाठींचा विस्तार आणि मुळाच्या रोगांना प्रतिरोध यासाठीही उपयुक्त असते.

खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्‍यांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.

Role of zinc in Plants

03/01/2018

रोपांमध्ये झिंकची (जस्त) भूमिका:- झिंक (जस्त) हे आठ आवश्यक सूक्ष्म पोषक तातवानमधील एक असून अनेक एंझाइम्स आणि प्रोटीनचा महत्वपूर्ण घटक आहे. फक्त ते रोपांना कमी प्रमाणात लागते. ते अनेक प्रक्रियांमध्ये महत्वाची भूमिका बजावत असल्याने रोपांच्या विकासासाठी महत्वाचे असते. झिंकच्या अभावाने उत्पादनात 40% पर्यन्त घट होऊ शकते. त्यामुळे शेतकर्‍याचे आर्थिक नुकसान होते आणि आय घटते.

झिंकचे कार्य :- झिंक काही प्रोटी\न्सच्या संश्लेषणासाठी जबाबदार असलेल्या एंझाइम्सना सक्रिय करते. त्याचा उपयोग क्लोरोफिल आणि काही कार्बोहायड्रेटसच्या निर्मितीत केला जातो. त्याच्यामुळे स्टार्चचे शर्करेत रूपांतरण होते आणि रोपाच्या उतकांमध्ये ते असल्याने रोपे थंड वातावरणात देखील उभी राहतात. विकासाचे नियंत्रण आणि खोडे वाढवणार्‍या ऑक्सिंसच्या निर्मितीत झिंक आवश्यक असते.

Role of Boron in Plants

02/01/2018

रोपातील बोरानची भूमिका:- रोपांना बोरान (बी) जास्त प्रमाणात लागत नाही परंतु योग्य प्रमाणात ते न मिळाल्यास रोपाच्या विकासात गंभीर प्रश्न उभे राहतात. इतर सूक्ष्म पोषक तत्वांहून बोरान वेगळे असते. त्याच्या कमतरतेमुळे हिरवेपणाचा अभाव आढळून येत नाही. परंतु अन्य सूक्ष्म पोषक तत्वांप्रमाणे त्याच्यात विषारीपणाची लक्षणे आढळून येतात.

कार्य:- बोरान कोशिका भित्ति संश्लेषणात कॅल्शियमसह वापरले जाते आणि कोशिका विभाजन (नव्या रोपांच्या कोशिकांची निर्मिती) करण्यासाठी ते आवश्यक असते. प्रजनन विकासासाठी बोरान खूप उपयुक्त असते कारण ते परागण, फळ आणि बीजाच्या विकासास साह्य करते. त्याच्या अन्य कार्यांमध्ये शर्करा आणि कार्बोहायड्रेट, नायट्रोजन चयापचय, काही प्रोटीन्सची निर्मिती, हार्मोनच्या स्तराचे नियंत्रण आणि पोटॅशियमचे स्टोमाटामध्ये परिवहन (ज्यामुळे आंतरिक पाण्याचे संतुलन राखले जाते) यांचा समावेश होतो, बोरान शर्करा परिवहनात मदत करत असल्याने त्याच्या अभावी रोपांची मुळे झिरपतात आणि त्यांच्यातील शर्करा कमी होते. त्यामुळे माईकोराईज़ा बुरशीचे मुळाकडे आकर्षण आणि वसाहतीकरण कमी होते.

Use of FYM in Garlic Cultivation

02/01/2018

लसूण पिकात शेणखताच्या वापराचा प्रयोग

शेतकर्‍याचे नाव:- मनीष पाटीदार

गाव:- कनारदी

तहसील आणि जिल्हा:- तराना और उज्जैन

राज्य :- मध्य प्रदेश

शेतकरी बंधु मनीष जी यांनी 1 एकर क्षेत्रात लसूणची लागवड केली आहे. शेताची मशागत करताना त्यांनी प्रचुर मात्रेत उत्तम प्रतीचे शेणखत वापरले आहे. त्यामुळे त्यांचे पीक निरोगी असून अद्याप कोणत्याही रोगाची लागण झालेली नाही.

We wish you Happy New Year

01/01/2018

ईश्वर सर्व आधुनिक शेतकरी बंधूंना नवीन वर्षात सुख , शांति, शक्ती, सम्पति, स्वरुप, संयम, साधेपणा, यश, समृध्दि, साधना, संस्कार, आणि आरोग्य देवो. ग्रामोफोन टिमतर्फे आपल्याला आणि आपल्या परिवारास नवीन वर्षाच्या अनेक उत्तम शुभेच्छा!

Some Information of Moong Cultivation

29/12/201712/01/2021

मूग हे भारतातील प्रमुख द्विदल धान्य आहे. मूग हा फायबर आणि लोहासह प्रोटीनचाही समृद्ध स्रोत आहे. त्याची लागवड खरीपाच्या हंगामात तसेच उन्हाळ्यात करता येते. त्याची शेती वेगवेगळ्या प्रकारच्या जमिनीत केली जाते. पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी लोम ते रेताड लोम अशा वेगवेगळ्या प्रकारच्या मातीत हे पीक घेता येते. परंतु पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी लोम आणि रेताड लोम माती त्यासाठी उत्तम असते. क्षारयुक्त आणि ओल धरून ठेवणारी जमीन त्यासाठी उपयुक्त नाही.

पेरणीची वेळ:- खरीपाच्या पेरणीसाठी जुलैचा पहिला पंधरवडा ही उत्तम वेळ असते. उन्हाळी शेतीसाठी फेब्रुवारीच्या दुसर्‍या आठवड्यापासून एप्रिलपर्यंत पेरणीस अनुकूल वेळ असते.

ओळींमधील अंतर:- खरीपाची पेरणी करताना दोन ओळींमधील अंतर 30 सेमी तर दोन रोपांमधील अंतर 10 सेंटीमीटर असावे. उन्हाळी पेरणीसाठी दोन ओळींमधील अंतर 22.5 सेमी आणि दोन रोपांमधील अंतर 7 सेंटीमीटर असावे.

पेरणीची खोली:- बियाणे 4-6 सेमी एवढ्या खोलीवर पेरावे.

Importance of Magnesium in Plants

27/12/2017

रोपांसाठी मॅग्नीशियमचे महत्त्व

मॅग्नीशियम (Mg), कॅल्शियम आणि सल्फर प्रमाणे रोपांच्या सामान्य, निरोगी विकासासाठी आवश्यक तीन दुय्यम पोषक तत्वांपैकी एक तत्व आहे. या तत्वांसाठी दुय्यम हा शब्द वापरला जात असला तरी तो त्याच्या महत्वाच्या संदर्भात नव्हे तर केवळ मात्रेपुरता वापरला जातो. दुय्यम पोषक तत्वाचा अभाव इतर तीन प्राथमिक पोषक तत्वांपैकी (नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅशियम) कोणत्याही एका किंवा सूक्ष्म पोषक तत्वांच्या (लोह, मॅगनीज, बोरान, जस्त, तांबे आणि मोलिब्डेनम) यांच्या अभावाप्रमाणे रोपाच्या वाढीस हानिकारक असतो. त्याशिवाय काही प्रजातींमध्ये मॅग्नीशियमची ऊतक एकाग्रता फॉस्फरसच्या तुलनेत प्राथमिक पोषक तत्वाप्रमाणे असते.

मॅग्नीशियमचे कार्य

रोपाच्या कोशिकातिल अनेक एंझाइम्सचे कार्य एनआयटी चालण्यासाठी मॅग्नीशियम आवश्यक असते. परंतु, मॅग्नीशियमची सर्वात महत्वपूर्ण भूमिका क्लोरोफिल अणुच्या केंद्रीय परमाणुच्या रूपात असते. क्लोरोफिल हे वर्णक रोपांना त्यांचा हिरवा रंग मिळवून देते आणि प्रकाश संश्लेषणाची प्रक्रिया करते. ते अनेक रोपांच्या विकासासाठी आवश्यक एंझाइम्सना सक्रिय होण्यात सहाय्य करते आणि प्रोटीन संश्लेषणातही त्याचे योगदान असते.

Excellent Growth of Root in Onion

27/12/2017

कांद्याच्या मुळांची उत्तम वाढ

शेतकर्‍याचे नाव:- देवनारायण पाटीदार

गाव:- कनारदी

तहसील :- तराना जिल्हा:- उज्जैन

शेतकरी बंधु श्री देवनारायण पाटीदार जी यांनी कांद्यात 4 किलो प्रति एकर या मात्रेत मायकोरायझा (जैव उर्वरक) चा वापर ग्रामोफ़ोन टीमच्या शिफारसीमूळे केल्याने त्याचे त्यांना उत्तम परिणाम मिळाले आहेत. मुळांचा सम्पूर्ण विकास झाल्याने रोपे निरोगी राहिली असून कंदांचा आकार देखील एकसमान आहे.

Factors Affecting storage of Onion and Garlic

20/12/2017

कांदा लसूणच्या साठवणीस प्रभावित करणार्‍या बाबी:- जातीची निवड:- सर्व जातींची साठवण क्षमता एकसारखी नसते. खरीपाच्या हंगामात केल्या जाणार्‍या जातींचे कांदे टिकाऊ नसतात तर रब्बीच्या हंगामात केल्या जाणार्‍या जातींचे कांदे साधारणत: 4-5 महीने साठवता येतात. जातींनुसार हे बदलू शकते. गेल्या 10-15 वर्षांच्या अनुभवानुसार एन-2-4-2, अ‍ॅग्रीफाउंड लार्इट रेड, अर्का निकेतन इत्यादि जाती 4-5 महीने उत्तम प्रकारे साठवता येतात. लसूणच्या जी-1. जी- 2 ,जी 50 आणि जी 323 इत्यादि जाती 6 ते 8 महिने साठवता येतात.

उर्वरक आणि पाणी व्यवस्थापन:- उर्वरकांची मात्रा, त्यांचा प्रकार आणि पाणी व्यवस्थापन यांचा कांदा लसूणच्या साठवण क्षमतेवर प्रभाव पड़तो. शेणखतामुळे साठवण क्षमता वाढते. त्यामुळे शेणखत किंवा हरित खते वापरणे आवश्यक असते. कांदा लसूणमध्ये हेक्टरी 150 किग्रॅ. नत्र, 50 किग्रॅ. फॉस्फरस आणि 50 किग्रॅ. पोटाश देण्याची शिफारस केली जाते. शक्य असल्यास सर्व नत्र कार्बनिक खतांच्या माध्यमातून द्यावे आणि नत्राची पूर्ण मात्रा रोपणींनंतर 60 दिवसात द्यावी. उशिरा नत्र दिल्यास रोपांची खोडे जाड होतात आणि कांदा टिकत नाही तसेच बुरशीजन्य रोगांची लागण अधिक प्रमाणात होते व प्रस्फुटन जास्त होते, पोटॅशियमची मात्रा 50 किग्रॅ. पासून वाढवून 80 किग्रॅ. प्रति हेक्टर करावी. अशा प्रकारे 50 किग्रॅ. प्रति हेक्टर मात्रा देण्याने कांदा आणि लसूणाची साठवण क्षमता आणि गुणवत्ता वाढते. गन्धकासाठी अमोनियम सल्फेट, सिंगल सुपर फॉस्फेट किंवा पोटॅशियम सल्फेट वापरल्याने रोपांना पुरेशा प्रमाणात गन्धक मिळते.

स्टोरेज हाऊसमधील वातावरण :- कांदा लसूणची दीर्घकाळ साठवण करण्यासाठी स्टोरेज हाऊसचे तापमान आणि अपेक्षाकृत आद्रता महत्वपूर्ण असते. अधिक आर्द्रता (70% हून अधिक) हा कांद्याच्या साठवणुकीचा सर्वात मोठा शत्रू आहे. त्यामुळे जिवाणूंचा उपद्रव देखील वाढतो आणि कांदा सडू लागतो. याउलट आर्द्रता कमी (65% हून अधिक) असल्यास कांद्यातून अधिक वाष्पोत्सर्जन होते आणि वजन घटते. चांगल्या साठवणुकीसाठी स्टोरेज हाऊसचे तापमान 25-30 डिग्री सें. आणि आर्द्रता 65-70 टक्के या दरम्यान असणे आवश्यक असते. मे-जून महिन्यात स्टोरेज हाऊसमधील तापमान अधिक असल्याने आणि आर्द्रता कमी असल्याने वजन घटते. जुलै ते सप्टेंबर या काळात आर्द्रता 70 टक्क्यांहून अधिक असल्याने सडण्याचे प्रमाण वाढते. ऑक्टोबर-नोव्हेंबरमध्ये तापमान कमी असल्यानं सुप्तावस्था मोडते आणि मोड येण्याची समस्या वाढते.

Use of growth regulators in Watermelon

19/12/201712/01/2021

कलिंगडासाठी वाढ नियामकांचा वापर:- कलिंगडात हार्मोन उपचार करण्यासाठी पिकास उपयुक्त असलेले आणि ज्यांचा कलिंगडाच्या पिकावर अनिष्ट परिणाम होणार नाही, ज्यांच्यामुळे कलिंगडाची फळे धरणार्‍या मादी फुलांची संख्या वाढेल, ज्यांच्यामुळे अधिक उत्पादन मिळेल असेच हार्मोन्स वापरावेत. या उद्दिष्टांसाठी कलिंगडाच्या शेतीत चांगल्या उत्पादनासाठी हार्मोन उपचार महत्वपूर्ण ठरतात.

कलिंगडाच्या वेलास 2-4 पाने फुटल्यावर इथ्रेल च्या 250 पी.पी.एम (4 मिली./पम्प) मिश्रणाची फवारणी केल्यास मादी फुलांची संख्या वाढते आणि उत्पादन अधिक होते.