Use of Makkhan grass

मक्खन घास गवताचे उपयोग

  • मक्खन घास हे उच्च पोषण करणारे पीक असून त्याची अनेकदा कापणी करता येते.
  • दुभत्या जनावरांना मक्खन घास खायला दिल्याने दुधाच्या उत्पादनात वाढ होते तसेच दुधाच्या स्निग्धतेत आणि विरघळणार्‍या स्थूल पदार्थांमध्ये वाढ होते.
  • मक्खन घास हा रसाळ आणि स्वादिष्ट चारा असतो.

खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्‍यांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.

Share

Post Calving Challenges In Milk Cattles

दुभत्या जनावरांची व्याल्यानंतरची सुरक्षितता:-

  • व्याल्यानंतर जनावरांची शारीरिक शक्ति घटते आणि त्यांच्यात कॅल्शियमचा अभाव दिसून येतो. त्यामुळे जनावरांमध्ये दुधाची निर्मिती तर कमी होतेच पण जनावराला दुधाचा तापसुद्धा येऊ शकतो. काही जनावरांना वार पडण्यात अडचण देखील येते. अशा वेळी जनावरांची चांगली देखभाल करणे आणि योग्य मात्रेत पोशाक पशू आहार देणे तसेच शक्तीवर्धक पेय देणे आवश्यक असते.

उपाय:-

  • ट्रान्समिक्स मिल्क फीवर आणि केटोसिससारख्या चयापचयाच्या रोगांना आटोक्यात ठेवण्यास मदत करते.
  • ट्रान्समिक्स व्याल्याने होणार्‍या तनावाला कमी करते.
  • ट्रान्समिक्स प्लेसेंटा आणि मेट्रिसिसच्या शक्यता रोखते.
  • ट्रान्समिक्स जनावरांची रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यात मदत करते.
  • ट्रान्समिक्स दुधाचे उत्पादन वाढवते.

मात्रा:-

  • व्याल्यानंतर जनावरांना 500 मिली ट्रान्समिक्स बाटलीने पाजावे आणि दुसरी मात्रा त्यानंतर 48 ते 72 तासांनी बाटलीनेच द्यावी.

खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्यां पर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.

Share

Vaccination For Dairy Animals

दुभत्या जनावरांचे लसीकरण:-

लसीकरणाने जनावरांची रोगप्रतिकारक्षमता वाढते. वेगवेगळ्या रोगांचे वाहक असलेल्या जीवाणु, विषाणु, परजीवी, प्रोटोझोआ आणि बुरशीच्या संक्रमणाविरुद्ध लढण्यासाठी लसीकरण त्यांचे शरीर तयार करते.

क्र. रोगाचे नाव पहिली मात्रा देण्याचे वय बुस्टर देण्यासाठी योग्य वेळ नंतरच्या मात्रा
1 खुरकुत आणि लाळ्या रोग (एफएमडी) 4 महिने किंवा त्याहून जास्त पहिल्या मात्रेनंतर 1 महिना सहा महिन्यांनंतर
2 रक्तस्रावी
सेप्टिसिमीया (एचएस)
6 महिने किंवा त्याहून जास्त दरवर्षी किंवा साथ येण्याची शक्यता असल्यास
3 ब्लॅक क्वार्टर (बीक्यू) 6 महिने किंवा त्याहून जास्त दरवर्षी किंवा साठीची शक्यता असल्यास
4 ब्रूसीलोसिस 4-8 महिने
(केवळ माद्यांसाठी)
आयुष्यात एकदाच
5 थेइलेरिओसिस (Theileriosis) 3 महिने किंवा त्याहून जास्त आयुष्यात एकदाच  (फक्त क्रॉसब्रीड आणि विदेशी जनावरांसाठी)
6 अ‍ॅन्थ्रेक्स 4 महिने किंवा त्याहून जास्त दरवर्षी किंवा साथ येण्याची शक्यता असल्यास
7 आय.बी. आर (IBR) 3 महिने किंवा त्याहून जास्त पहिल्या मात्रेनंतर 1 महिना छह मासिक (वर्तमान में भारत में टीका नहीं बनाई गई)
8 रेबीज (फक्त चावल्यावर) चावल्यावर लगेचच चौथ्या दिवशी पहिल्या मात्रेनंतर 7 व्या, 14 व्या, 28 व्या आणि 90 व्या दिवशी

माहिती असणे आवश्यक असलेल्या मुख्य बाबी

  • लसीकरण्याच्या वेळी जनावर निरोगी असणे आवश्यक आहे.
  • आधीपासून कोणत्याही कारणाने वाईट हवामान, चारा-पाण्याचा अभाव, रोगाची लागण, प्रवास अशा कोणत्याही कारणाने तणावाखाली असलेल्या जनावरांचे लसीकरण करू नये.
  • लसीकरणाच्या एक ते दोन आठवडे पूर्वी जनावरांचे डी -वार्मिंग करावे.
  • पशुवैद्य किंवा विशेषज्ञाच्या लसीकरणाच्या संबंधातील सल्ल्यांचे काटेकोर पालन करावे.
  • लसीची उत्पादक कंपनी, बॅच नंबर, एक्स्पायरी डेट, मात्रा इत्यादीबाबत नोंदी ठेवाव्यात.
  • लसीकरण केल्यावर जनावरांसाठी तणावमुक्त वातावरण बनवा.

खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्यां पर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.

Share

Prevention/Control/Treatment of Mastitis

स्तन शोथ रोगापासून बचाव/प्रतिबंध/उपचार:-

स्तन शोथ रोगामुळे होणार्‍या आर्थिक हानीच्या मूल्यमापनातून आश्चर्यकारक तथ्य समोर आले आहे की हा रोग प्रत्यक्षपणे जेवढी हानी करतो त्याहून अनेकपट जास्त अप्रत्यक्ष आर्थिक हानी  पशुपालकांना सोसावी लागते. काही वेळा  स्तन शोथ रोगाची लक्षणे प्रकट आढळून येत नाहत पण दुधातील घट, दुधाच्या गुणवत्तेतील घट आणि पाझर आटल्यावर जनावराच्या (ड्राय काऊ) स्तनाला जी आंशिक किंवा पूर्ण हानी होते ती पुढील वेताच्या वेळी समजून येते.

नियंत्रण:-

  • जनावरे बांधण्याची/ बसण्याची आणि धार काढण्याची जागा स्वच्छ राहील याकडे विशेष लक्ष द्यावे.
  • धार काढण्यासाठी योग्य तंत्र वापरावे. त्यामुळे आचळाला कोणतीही इजा होऊ नये.
  • आचळाला झालेल्या कोणत्याही इजेवर (किरकोळ खरचटणे देखील) योग्य उपचार तातडीने करावेत.
  • धार काढण्यापूर्वी आणि धार काढल्यावर आचळ औषधी द्रावणाने (पोटॅशियम परमॅगनेट 1:1000 किंवा क्लोरहेक्सिडीन 0.5  प्रतिशत) स्वच्छ करावेत.
  • दुधाची धार केव्हाही जमिनीवर मारू नये.
  • वेळोवेळी दुधाची तपासणी (काळ्या भांड्यात धार धरून किंवा प्रयोगशाळेत) करून घ्यावी.
  • पाझर आटलेल्या जनावराचे उपचार केल्यास वेतानंतर स्तन शोथ रोग होण्याची शक्यता जवळपास संपते. त्यासाठी पशुवैद्याशी संपर्क साधावा.
  • रोगी जनावरांना निरोगी जनावरांपासून वेगळे ठेवावे आणि त्यांची धार देखील वेगळी काढावी. असे करणे शक्य नसल्यास रोगी जनावराची धार सर्वात शेवटी काढावी.

उपचार:-

रोगाचा यशस्वी उपचार करणे सुरुवातीच्या अवस्थेतच शक्य असते. अन्यथा रोग वाढल्यास आचळ वाचवणे अवघड जाते. त्यापासून वाचण्यासाठी दुधाळ जनावराच्या दुधाची तपासणी वेळोवेळी करवून घेऊन जीवाणुनाशक औषधांचे उपचार पशुवैद्यांकडून करून घ्यावेत. सहसा ही औषधे आचळात नळीद्वारे किंवा मांसपेशीत इंजेक्शनद्वारे दिली जातात.

आचळात नळीने औषधे देण्याचे उपचार सुरू असताना जनावराचे दूध पिण्यायोग्य नसते. त्यामुळे अशा औषधाची शेवटची मात्रा दिल्यावर 48 तासापर्यंत त्या जनावराचे दूध वापरू नये. उपचार मधेच न सोडता पूर्ण करणे देखील अत्यावश्यक असते. त्याशिवाय किमान चालू वेतात जनावर पुन्हा सामान्य दूध देऊ लागेल अशी आशा ठेवू नये.

प्रतिबंध:-

स्तन शोथ रोगाच्या प्रभावी प्रतिबंधासाठी खबरदारीचे पुढील उपाय योजावेत:

  • दुभत्या जनावरांच्या राहण्याच्या जागेची नियमित साफसफाई आवश्यक आहे. त्यासाठी फिनाईल किंवा अमोनिया कम्पाउन्ड फवारावे.
  • धार काढल्यानंतर आचळाची सफाई करण्यासाठी लाल पोटाश किंवा सेव्हलोन वापरता येईल.
  • दुभत्या जनावरांचा पान्हा आटल्यास ड्राय थेरेपीद्वारे योग्य ते उपाय करावेत.
  • स्तन शोथ झाल्यास तातडीने पशुवैद्याचा सल्ला घेऊन औषधोपचार करावेत.
  • निश्चित कालावधीनंतर धार काढावी.

खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्यां पर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.

Share

Mastitis Disease in Dairy Cattle

दुभत्या जनावरातील स्तन शोथ रोग:-

  • स्तन शोथ हा दुभत्या जनावरांना होणारा एक रोग आहे. या रोगाची लागण झालेल्या जनावरांची सुरूवातीला आचळे गरम होतात, त्यात वेदना होतात आणि सूज येते. जनावरांना ताप देखील येतो. ही लक्षणे आढळून येताच दुधाच्या गुणवत्तेवर परिणाम होतो. दुध पातळ दिसते, त्यात गाठी होतात आणि रक्त किंवा पू मिसळला जातो. जनावर खाणे-पिणे बंद करते आणि त्याला अरूचि ग्रासते.
  • हा रोग सामान्यता गाय, म्हैस, बकरी, डुक्कर इत्यादि जनावरात आढळून येतो. स्तन शोथ रोग अनेक प्रकारच्या जीवाणु, विषाणु, बुरशी, यीस्ट किंवा मोल्डच्या संक्रमणामुळे होतो. त्याशिवाय जखम आणि प्रतिकूल हवामानाने देखील तो होतो.
  • प्राचीन काळापासून हा रोग दूध देणारी जनावरे आणि त्यांना पाळणार्‍या लोकांसाठी चिंतेचा विषय राहिलेला आहे. पशु धनाच्या विकासात आणि श्वेत क्रांतीच्या सफलतेमध्ये हा रोग सर्वात मोठी बाधा आहे. दरवर्षी भारतभरात या रोगामुळे कोट्यावधी रुपयांची हानी होते आणि त्यामुळे जनावरे पाळणार्‍याची आर्थिक परिस्थिति खालावते.

खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्यां पर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.

Share

Caring of Dairy Cow after Calving

दुभत्या गायींची व्याल्यानंतरची देखभाल:-

दुभत्या गायींसाठी व्याल्यानंतरचा कालावधी सर्वात महत्वाचा असतो.

या कालावधीत जनावरांच्या शरीरात कोलोस्ट्रम आणि दूध उत्पन्न करण्यासाठी ऊर्जा आणि पोषक तत्वांची अत्यधिक आवश्यकता असते. त्याच वेळी त्यांची भूक कमी झालेली असल्याने त्यांच्या शरीरातील ऊर्जेची पातळी घसरते आणि पोषक तत्वांचा अभाव जाणवतो.

त्यामुळे उत्तम आरोग्य, दुधाचे उत्पादन आणि प्रजननासाठी व्याल्यानंतर लगेचच गायींची उत्तम देखभाल करणे महत्वाचे असते. व्याल्यानंतर लगेचच गायींची देखभाल करण्यात पुढील बाबी महत्वाचा असतात –

  • व्याल्यानंतर गायी दुधाचा ताप आणि केटोसिससारख्या रोगांपासून मुक्त राहतील यासाठी त्यांची नीट देखभाल करावी.

(थरथर, कान झटकणे, सुस्ती, सुकलेले आचळ, शरीराचे तापमान कमी होणे, झोपून राहणे, सूज आणि कमी सावध असणे ही दुधाच्या तापाची काही लक्षणे आहेत.)

(मूत्र आणि श्वासाला गोड वास येणे, ताप, वजनातील घट इत्यादि केटोसिसची लक्षणे आहेत.)

  • नुकत्याच व्यालेल्या गाईला आजारी गायींच्या बरोबर ठेवू नये.
  • स्तन शोथ रोखण्यासाठी स्वच्छता राखावी. (नुकत्याच व्यालेल्या गायींना स्तन शोथ होण्याची शक्यता अधिक असते.)
  • नुकत्याच व्यालेल्या गाईला तणावमुक्त ठेवावे. अधिक उष्णता/ थंडी आणि पावसापासून त्यांचे संरक्षण करावे. कुत्री, मांजरे आणि इतर सर्व आक्रमक जनावरांना नुकत्याच व्यालेल्या गाईपासून दूर ठेवावे.
  • नुकत्याच व्यालेल्या गाईला पोषक तत्वे मिळण्यासाठी आणि भूक वाढवण्यासाठी ताज्या खाद्यासह पोषक आहार द्यावा.
  • जनावर आपला संपूर्ण आहार खात आहे, अर्धवट टाकत नाही आणि नेहमीप्रमाणे रवंथ करत आहे याकडे लक्ष द्यावे.

खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्यां पर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.

Share