-
शेतकरी बांधवांनो, शेतीसाठी बियाणे उपचार करणे हे अत्यंत महत्त्वाचे असते, त्यामुळे बियाणे व मातीजन्य रोगांना प्रतिबंध होतो.
-
देशातील 70 ते 80 टक्के शेतकरी बियाणे बदलत नाहीत आणि ते जुने बियाणेच वापरतात.
-
या कारणांमुळे कीड आणि रोगाचा धोका जास्त असतो, परिणामी खर्च देखील वाढतो.
-
बीजप्रक्रिया करून उत्पादनात 6 ते 10 टक्के एवढी वाढ करता येते.
-
बीजप्रक्रियेने उगवण चांगली होण्याबरोबरच झाडांची वाढही चांगली होते. बीजप्रक्रिया केल्याने कीटकनाशकांचा प्रभावही वाढतो आणि पीक 20 ते 25 दिवस सुरक्षित होते.
जाणून घ्या, खरीप हंगामात कांद्याची नर्सरी कशी तयार करावी?
-
शेतकरी बंधूंनो, कांद्याच्या नर्सरीसाठी अशा ठिकाणी बेड तयार करणे की जिथे पाणी साचत नाही.
-
त्या ठिकाणी ड्रेनेजची चांगली व्यवस्था असावी.
-
तेथील जमीन सपाट आणि सुपीक असावी.
-
आजूबाजूला सावलीची झाडे नसावीत.
-
रोप तयार करण्यासाठी, जमिनीपासून सुमारे 15-20 सेंटीमीटर उंच 3-7 मीटर लांब आणि 1 मीटर रुंद बेड बनवावे. एका एकरात लागवड करण्यासाठी वरील आकाराच्या 20 बेड पुरेशा आहेत.
-
10 किलो शेण खतासह 25 ग्रॅम ट्राइकोडर्मा विरिडी (रायजो केयर) आणि 25 ग्रॅम (सीवीड, अमीनो एसिड, ह्यूमिक एसिड, मायकोरायझा) (मैक्समायको) प्रति चौरस मीटर जमिनीत समान प्रमाणात मिसळा आणि 1 मीटर रुंदीचे आणि 3-7 मीटर लांबीचे ड्रेनेज सुविधेसह उंच बेड तयार करा.
-
पेरणी 1-2 सेमी खोलीवर आणि 5 सेमी अंतरावर ओळीत करावी.
-
बेड तयार झाल्यानंतर बियाणे फफूंदनाशक औषध जसे की, कार्बेन्डाजिम 12% + मैनकोज़ेब 63% डब्ल्यू पी (2.0-2.5 ग्रॅम प्रति किलोग्रॅम बीज) सारख्या बुरशीनाशकाची प्रक्रिया करणे आवश्यक आहे जेणेकरुन झाडांना सुरवातीला दिसणार्या रोगांच्या प्रादुर्भावापासून वाचवता येईल.
-
अशा प्रकारे प्रक्रिया केलेले बियाणे तयार करा आणि बेडमध्ये त्याची पेरणी करा.
-
बियाणे पेरल्यानंतर लगेच वाफ्यात कारंजे किंवा हजारेने हलके पाणी द्यावे आणि त्यानंतर एक दिवसाच्या अंतराने पाणी देणे सुरू ठेवावे.
-
अशाप्रकारे तयार केलेल्या नर्सरीमध्ये 35-40 दिवसात पुनर्लागवडीसाठी तयार होते.
सोयाबीन पिकामध्ये बीजप्रक्रिया ही आवश्यक प्रक्रिया आहे
-
सोयाबीन पिकात पेरणीपूर्वी बीजप्रक्रिया करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
-
सोयाबीन पिकामध्ये जैविक आणि रासायनिक अशा दोन्ही पद्धतीने बीजप्रक्रिया करता येते.
-
सोयाबीनमध्ये बीजप्रक्रिया बुरशीनाशक आणि कीटकनाशक दोन्हीद्वारे केली जाते.
-
बुरशीनाशकासह बीजउपचार करण्यासाठी, कार्बेन्डाजिम 12% + मैनकोज़ेब 63% [कर्मा नोवा] 2.5 ग्रॅम/किलो बीज, कार्बोक्सिन 17.5%+ थायरम 17.5% [वीटा वैक्स अल्ट्रा] 2.5 मिली/किलो बीज, ट्रायकोडर्मा विरिडी [कॉम्बैट] 5-10 ग्रॅम/किलो बीज दराने प्रक्रिया करा.
-
कीटकनाशकांसह बियाण्यांवर उपचार करण्यासाठी, थियामेंथोक्साम 30% एफएस [थायो नोवा सुपर] 4 मिली/किलो बीज, इमिडाक्लोरोप्रिड 48% एफएस [गौचो] 1.25 मिली/किलो बीजपासून बीज उपचार करा.
-
सोयाबीनच्या पिकामध्ये नायट्रोजनच स्थिरीकरण वाढविण्यासाठी राइजोबियम [जेव वाटिका -आर सोया] 5 ग्रॅम/किलो बियाण्यांसह उपचार करा.
-
बियाण्यांवर बुरशीनाशकाची प्रक्रिया केल्याने सोयाबीनचे उपटणे, मुळांच्या कुजण्याच्या रोगापासून संरक्षण होते.
-
बियाणे योग्यरित्या अंकुरित होते. उगवण टक्केवारी वाढते, पिकाचा प्रारंभिक विकास एकसमान असतो.
-
राइज़ोबियमची बीजप्रक्रिया सोयाबीन पिकाच्या मुळांमध्ये नोड्यूलेशन वाढवते आणि अतिरिक्त नायट्रोजन स्थिर करते.
-
कीटकनाशकांसह बीजप्रक्रिया केल्याने सोयाबीन पिकाचे मातीत पसरणाऱ्या पांढर्या मुंग्या, मुंग्या, दीमक इत्यादींपासून संरक्षण होते.
-
अगदी प्रतिकूल परिस्थितीतही (कमी/उच्च आर्द्रता) चांगले पीक मिळते.
आपल्या मूग पिकासाठी पुढील कार्य
पेरणीच्या 0 ते 3 दिवस आधी – बियाण्याचा बुरशीजन्य रोगांपासून बचाव करण्यासाठी
बियाण्यांचे मातीमधील बुरशीपासून बचाव करण्यासाठी बियाण्यांवर थायरम 37.5% + कार्बोक्सिन 37.5% ( विटावैक्स पावर) 2.5 ग्राम/किलो बियाणे किंवा कार्बेन्डाजिम 12% + मैनकोज़ेब 63% (साफ) 2.5 ग्राम /किलो बीज किंवा थियामेथोक्सम 30% एफएस (रेनो) 4 मिली प्रति किलो बीज किंवा राइजोबियम (जैवाटिका आर) 5 ग्राम प्रति किलो बियाणे या प्रमाणे बीज उपचार करा.
Shareमुगाच्या पिकासाठी बियाण्यावर बीज प्रक्रिया अतिशय महत्त्वाची का आहे
- बीज प्रक्रिया केल्यामुळे पाण्यातून आणि जमिनीतून येणाऱ्या रोगांचे नियंत्रण होते आणि बियाण्याची उगवण वाढते.
- जमिनीत आढळणाऱ्या धोकादायक बुरशीचे नियंत्रण करण्यासाठी कारबॉक्सिन ३७.५% + थायरम ३७.५% @ २.५ ग्राम प्रति किलो बिया साठी वापरावे.
- जैविक प्रक्रिया करण्यासाठी बियाण्यावर ट्रायकोडर्मा व्हिरीडी पाच ते दहा ग्रॅम प्रति किलो बियाण्यासाठी वापरावे. किंवा
- जैविक प्रक्रियेसाठी बियाण्यावर सुडोमोनास फ्लुरोसंस पाच ते दहा ग्रॅम प्रति किलो या प्रमाणात वापरावे.
बियाणे उपचार करताना घ्यावयाची खबरदारी
- बियाण्यांवर उपचार करताना, एकरी लागवडी इतकेच बियाणे घ्या.
- केवळ कीटकनाशके, बुरशीनाशकांची शिफारस केलेली रक्कम वापरा.
- पेरणीप्रमाणेच बियाण्यांवर उपचार करा.
- उपचारानंतर बियाणे ठेवू नका.
- औषधांच्या प्रमाणात किंवा बियाण्यांवर औषध कोट करण्यासाठी आवश्यक प्रमाणात पाण्याचा वापर करा.
- बियाण्यांवर उपचार करण्यासाठी पिकांच्या नुसार सुचविलेले औषध वापरा.
सोयाबीनमध्ये बीजोपचार
- सोयाबीन पिकांमध्ये बीजोपचार केल्यास बुरशी आणि बॅक्टेरियांद्वारे पसरलेल्या बुरशीजन्य आणि बॅक्टेरियांच्या आजारांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत होते.
- या रोगापासून बचाव करण्यासाठी, एक किलो बियाणे 3 ग्रॅम कार्बेन्डाझिम 12% + मॅन्कोझेब 64% किंवा 2.5 ग्रॅम कार्बॉक्सिन 37.5% + थायरम किंवा थायोफेनेट मेथिईल + पायरोक्लोस्ट्रोस्बिन 2 मिली किंवा फॉस्फेट विरघळणारे जीवाणू + ट्रायकोडर्मा विरिडि 2 ग्रॅम / किलो द्यावे. राईझोबियम संस्कृती बियाणे प्रति किलो 5 ग्रॅम दराने पेरणी करावी.
- त्यानंतर बिया एका सपाट सावलीत पसरवा आणि त्यांना भिजवलेल्या पोत्याने झाकून टाका.
- बियाणे उपचारानंतर लगेच पेरणी केल्यास बियाणे जास्त काळ ठेवणे योग्य नाही.
- नंतर उपचारित बियाणांची समान रीतीने पेरणी करा. हे लक्षात ठेवा की, संध्याकाळी बियाणे पेरल्याने उच्च तापमानामुळे उगवण नष्ट होण्याची शक्यता वाढते.
शेतीत बियाणे उपचारांंचे महत्त्व
- बियाण्यांमुळे होणा-या रोगांचे नियंत्रण: – लहान धान्य पिके, भाजीपाला व कापसाच्या बियाण्यांमध्ये होणा-या रोगांच्या नियंत्रणासाठी बियाणे उपचार फार प्रभावी आहेत.
- मातीमुळे होणा-या रोगांचे नियंत्रण: – बियाणे आणि कोवळ्या वनस्पतींना मातीमुळे उद्भवणार्या बुरशी, जीवाणू आणि नेमाटोडपासून बचाव करण्यासाठी बियाण्यांवर बुरशीनाशक रसायनांचा उपचार केला जातो, जेणेकरून बियाणे जमिनीत सुरक्षित असतील, कारण बीजोपचार करणारी रसायने बियाण्यांभोवती असतात त्यामुळे संरक्षक वर चढविला जातो.
- उगवण सुधारते: – योग्य बुरशीनाशकांसह बियाण्यांवर उपचार केल्यास, त्यांचे पृष्ठभाग बुरशीच्या हल्ल्यापासून संरक्षित होते, ज्यामुळे त्यांची उगवण क्षमता वाढते.
- कीटकांपासून संरक्षण: – साठवण्यापूर्वी बियाण्यांवर योग्य कीटकनाशकांद्वारे उपचार केल्यास ते बियाणे साठवणूक करताना व पेरणीनंतरही संरक्षण देते. कीटकनाशकांची निवड पिकांचे प्रकार व साठवणूकीच्या कालावधीच्या आधारे केली जाते.
बियाणे उपचार पद्धती
बियाणे उपचार पुढीलपैकी एक प्रकारे केले जाऊ शकते.
बियाणे ड्रेसिंग: ही बीजोपचारांची सर्वात सामान्य पद्धत आहे. एकतर कोरड्या मिश्रणाने किंवा ओलसर पद्धतीने गर किंवा द्रव स्वरूपात बियाण्यांचा उपचार केला जातो. बियाणे कीटकनाशकांमध्ये मिसळण्यासाठी कमी किंमतीची मातीची भांडी वापरली जातात, किंवा पॉलिथीनच्या कागदावर बियाणे पसरवून आणि हाताने मिसळून आवश्यक प्रमाणात रसायने फवारणीसाठी वापरली जातात.
बियाणे कोटिंग: बियाणे योग्यरित्या चिकटण्यासाठी मिश्रणासह एक खास बाईंडर वापरला जातो.
बियाणे पॅलेटिंगः हे बरेच अत्याधुनिक बियाणे उपचार तंत्रज्ञान आहे, ज्यामुळे बियाण्यांंचे शारीरिक स्वरुप बदलले जाते. जेणेकरून बियाण्यांची हाताळणी सुधारू शकतील. पॅलेटिंगसाठी विशेष अनुप्रयोग मशीनरी आणि तंत्राची आवश्यकता असते आणि हे सर्वात महागडे अनुप्रयोग आहे.
Shareपेरणीपूर्वी कापसाच्या बियाण्यांवर उपचार कसे करावे
- प्रथम बियाण्यांवर 2 ग्रॅम कार्बेन्डाजिम 12% + मैंकोजेब 63% डब्ल्यू.पी. नंतर 5 मिली इमिडाक्लोप्रिड 48% एफ.एस. आणि पुढील उपचार 2 ग्रॅम पी.एस.बी. बॅक्टेरिया आणि 5-10 ग्रॅम ट्राइकोडर्मा विरिडी प्रति किलो बियाण्यांवर वापरा.
- या उपचारांद्वारे, फॉस्फरस वनस्पती उपलब्ध स्थितीत बुरशीजन्य रोग आणि कीटकांपासून संरक्षण उपलब्ध असते. त्यामुळे मुळांचा विकास चांगला होतो.
- प्रथम बुरशीनाशके, नंतर कीटकनाशके आणि शेवटी सेंद्रिय संस्कृती वापरली पाहिजे.