- थनैला रोग हा एक जिवाणूजन्य रोग आहे, जो बहुधा दुभत्या जनावरांना म्हणजेच गाय, म्हशी, शेळी यांना होतो.
- थनैला रोगात, प्राण्याचे गुद्द्वार (कासेचे सूज), जनावरांची उष्णता आणि जनावरांचा हलका लाल रंग या आजाराचे मुख्य लक्षण आहेत.
- अत्यधिक संसर्गामध्ये दूध काढण्याचा मार्ग अगदी तंतोतंत होतो आणि सोबतच नसलेले दूध येणे,दूध खराब होणे इ. लक्षणे दिसून येतात.
- संक्रमित प्राण्यांचे दूध सेवन केल्याने मानवांमध्ये बरेच आजार उद्भवू शकतात. यामुळे हा रोग अधिक महत्त्वपूर्ण होतो.
Vaccination For Dairy Animals
दुभत्या जनावरांचे लसीकरण:-
लसीकरणाने जनावरांची रोगप्रतिकारक्षमता वाढते. वेगवेगळ्या रोगांचे वाहक असलेल्या जीवाणु, विषाणु, परजीवी, प्रोटोझोआ आणि बुरशीच्या संक्रमणाविरुद्ध लढण्यासाठी लसीकरण त्यांचे शरीर तयार करते.
क्र. | रोगाचे नाव | पहिली मात्रा देण्याचे वय | बुस्टर देण्यासाठी योग्य वेळ | नंतरच्या मात्रा |
1 | खुरकुत आणि लाळ्या रोग (एफएमडी) | 4 महिने किंवा त्याहून जास्त | पहिल्या मात्रेनंतर 1 महिना | सहा महिन्यांनंतर |
2 | रक्तस्रावी सेप्टिसिमीया (एचएस) |
6 महिने किंवा त्याहून जास्त | – | दरवर्षी किंवा साथ येण्याची शक्यता असल्यास |
3 | ब्लॅक क्वार्टर (बीक्यू) | 6 महिने किंवा त्याहून जास्त | – | दरवर्षी किंवा साठीची शक्यता असल्यास |
4 | ब्रूसीलोसिस | 4-8 महिने (केवळ माद्यांसाठी) |
– | आयुष्यात एकदाच |
5 | थेइलेरिओसिस (Theileriosis) | 3 महिने किंवा त्याहून जास्त | – | आयुष्यात एकदाच (फक्त क्रॉसब्रीड आणि विदेशी जनावरांसाठी) |
6 | अॅन्थ्रेक्स | 4 महिने किंवा त्याहून जास्त | दरवर्षी किंवा साथ येण्याची शक्यता असल्यास | |
7 | आय.बी. आर (IBR) | 3 महिने किंवा त्याहून जास्त | पहिल्या मात्रेनंतर 1 महिना | छह मासिक (वर्तमान में भारत में टीका नहीं बनाई गई) |
8 | रेबीज (फक्त चावल्यावर) | चावल्यावर लगेचच | चौथ्या दिवशी | पहिल्या मात्रेनंतर 7 व्या, 14 व्या, 28 व्या आणि 90 व्या दिवशी |
माहिती असणे आवश्यक असलेल्या मुख्य बाबी
- लसीकरण्याच्या वेळी जनावर निरोगी असणे आवश्यक आहे.
- आधीपासून कोणत्याही कारणाने वाईट हवामान, चारा-पाण्याचा अभाव, रोगाची लागण, प्रवास अशा कोणत्याही कारणाने तणावाखाली असलेल्या जनावरांचे लसीकरण करू नये.
- लसीकरणाच्या एक ते दोन आठवडे पूर्वी जनावरांचे डी -वार्मिंग करावे.
- पशुवैद्य किंवा विशेषज्ञाच्या लसीकरणाच्या संबंधातील सल्ल्यांचे काटेकोर पालन करावे.
- लसीची उत्पादक कंपनी, बॅच नंबर, एक्स्पायरी डेट, मात्रा इत्यादीबाबत नोंदी ठेवाव्यात.
- लसीकरण केल्यावर जनावरांसाठी तणावमुक्त वातावरण बनवा.
खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्यां पर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.
SharePrevention/Control/Treatment of Mastitis
स्तन शोथ रोगापासून बचाव/प्रतिबंध/उपचार:-
स्तन शोथ रोगामुळे होणार्या आर्थिक हानीच्या मूल्यमापनातून आश्चर्यकारक तथ्य समोर आले आहे की हा रोग प्रत्यक्षपणे जेवढी हानी करतो त्याहून अनेकपट जास्त अप्रत्यक्ष आर्थिक हानी पशुपालकांना सोसावी लागते. काही वेळा स्तन शोथ रोगाची लक्षणे प्रकट आढळून येत नाहत पण दुधातील घट, दुधाच्या गुणवत्तेतील घट आणि पाझर आटल्यावर जनावराच्या (ड्राय काऊ) स्तनाला जी आंशिक किंवा पूर्ण हानी होते ती पुढील वेताच्या वेळी समजून येते.
नियंत्रण:-
- जनावरे बांधण्याची/ बसण्याची आणि धार काढण्याची जागा स्वच्छ राहील याकडे विशेष लक्ष द्यावे.
- धार काढण्यासाठी योग्य तंत्र वापरावे. त्यामुळे आचळाला कोणतीही इजा होऊ नये.
- आचळाला झालेल्या कोणत्याही इजेवर (किरकोळ खरचटणे देखील) योग्य उपचार तातडीने करावेत.
- धार काढण्यापूर्वी आणि धार काढल्यावर आचळ औषधी द्रावणाने (पोटॅशियम परमॅगनेट 1:1000 किंवा क्लोरहेक्सिडीन 0.5 प्रतिशत) स्वच्छ करावेत.
- दुधाची धार केव्हाही जमिनीवर मारू नये.
- वेळोवेळी दुधाची तपासणी (काळ्या भांड्यात धार धरून किंवा प्रयोगशाळेत) करून घ्यावी.
- पाझर आटलेल्या जनावराचे उपचार केल्यास वेतानंतर स्तन शोथ रोग होण्याची शक्यता जवळपास संपते. त्यासाठी पशुवैद्याशी संपर्क साधावा.
- रोगी जनावरांना निरोगी जनावरांपासून वेगळे ठेवावे आणि त्यांची धार देखील वेगळी काढावी. असे करणे शक्य नसल्यास रोगी जनावराची धार सर्वात शेवटी काढावी.
उपचार:-
रोगाचा यशस्वी उपचार करणे सुरुवातीच्या अवस्थेतच शक्य असते. अन्यथा रोग वाढल्यास आचळ वाचवणे अवघड जाते. त्यापासून वाचण्यासाठी दुधाळ जनावराच्या दुधाची तपासणी वेळोवेळी करवून घेऊन जीवाणुनाशक औषधांचे उपचार पशुवैद्यांकडून करून घ्यावेत. सहसा ही औषधे आचळात नळीद्वारे किंवा मांसपेशीत इंजेक्शनद्वारे दिली जातात.
आचळात नळीने औषधे देण्याचे उपचार सुरू असताना जनावराचे दूध पिण्यायोग्य नसते. त्यामुळे अशा औषधाची शेवटची मात्रा दिल्यावर 48 तासापर्यंत त्या जनावराचे दूध वापरू नये. उपचार मधेच न सोडता पूर्ण करणे देखील अत्यावश्यक असते. त्याशिवाय किमान चालू वेतात जनावर पुन्हा सामान्य दूध देऊ लागेल अशी आशा ठेवू नये.
प्रतिबंध:-
स्तन शोथ रोगाच्या प्रभावी प्रतिबंधासाठी खबरदारीचे पुढील उपाय योजावेत:
- दुभत्या जनावरांच्या राहण्याच्या जागेची नियमित साफसफाई आवश्यक आहे. त्यासाठी फिनाईल किंवा अमोनिया कम्पाउन्ड फवारावे.
- धार काढल्यानंतर आचळाची सफाई करण्यासाठी लाल पोटाश किंवा सेव्हलोन वापरता येईल.
- दुभत्या जनावरांचा पान्हा आटल्यास ड्राय थेरेपीद्वारे योग्य ते उपाय करावेत.
- स्तन शोथ झाल्यास तातडीने पशुवैद्याचा सल्ला घेऊन औषधोपचार करावेत.
- निश्चित कालावधीनंतर धार काढावी.
खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्यां पर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.
ShareMastitis Disease in Dairy Cattle
दुभत्या जनावरातील स्तन शोथ रोग:-
- स्तन शोथ हा दुभत्या जनावरांना होणारा एक रोग आहे. या रोगाची लागण झालेल्या जनावरांची सुरूवातीला आचळे गरम होतात, त्यात वेदना होतात आणि सूज येते. जनावरांना ताप देखील येतो. ही लक्षणे आढळून येताच दुधाच्या गुणवत्तेवर परिणाम होतो. दुध पातळ दिसते, त्यात गाठी होतात आणि रक्त किंवा पू मिसळला जातो. जनावर खाणे-पिणे बंद करते आणि त्याला अरूचि ग्रासते.
- हा रोग सामान्यता गाय, म्हैस, बकरी, डुक्कर इत्यादि जनावरात आढळून येतो. स्तन शोथ रोग अनेक प्रकारच्या जीवाणु, विषाणु, बुरशी, यीस्ट किंवा मोल्डच्या संक्रमणामुळे होतो. त्याशिवाय जखम आणि प्रतिकूल हवामानाने देखील तो होतो.
- प्राचीन काळापासून हा रोग दूध देणारी जनावरे आणि त्यांना पाळणार्या लोकांसाठी चिंतेचा विषय राहिलेला आहे. पशु धनाच्या विकासात आणि श्वेत क्रांतीच्या सफलतेमध्ये हा रोग सर्वात मोठी बाधा आहे. दरवर्षी भारतभरात या रोगामुळे कोट्यावधी रुपयांची हानी होते आणि त्यामुळे जनावरे पाळणार्याची आर्थिक परिस्थिति खालावते.
खाली दिलेले बटन दाबून या माहितीला आपली पसंती द्या आणि अन्य शेतकर्यां पर्यंत पोहोचवण्यासाठी ती शेअर करा.
Share