जीवामृत : जीवामृत जमिनीतील सूक्ष्मजीवांच्या क्रियाकलापांना चालना देऊन उत्प्रेरक म्हणून कार्य करते आणि संबंधित पोषक तत्वे देखील प्रदान करते. हे जैविक कार्बन आणि इतर पोषक तत्वांचा स्त्रोत देखील आहे, परंतु कमी प्रमाणात. सूक्ष्मजीवांच्या क्रियाकलापांसाठी प्राइमर म्हणून कार्य करते आणि मूळ गांडुळांची संख्या देखील वाढवते.
आवश्यक साहित्य : 10 किलो ताजे शेण, 5-10 लिटर गोमूत्र, 50 ग्रॅम चुना, 2 किलो गूळ, 2 किलो डाळीचे पीठ, 1 किलो बांधाची माती आणि 200 लिटर पाणी.
जीवामृत तयार करण्याची पद्धत : साहित्य 200 लिटर पाण्यात मिसळून चांगले मिसळावे यानंतर, हे मिश्रण 48 तास आंबण्यासाठी सावलीच्या ठिकाणी ठेवून ते दोनदा चालवले पाहिजे – एकदा सकाळी आणि एकदा संध्याकाळी – लाकडी काठीने तयार मिश्रण सिंचनाच्या पाण्यातून किंवा थेट पिकांवर टाकावे. हे ठिबक सिंचनाद्वारे वेंचुरी (फर्टिगेशन यंत्र) वापरून देखील लावता येते.
जीवामृताचे अनुप्रयोग : या मिश्रणाचा प्रयोग दर पंधरा दिवसांनी केला पाहिजे. या प्रयोगाने सरळ पिकांवर फवारणीद्वारे किंवा सिंचनाच्या पाण्याने पिकांवर प्रयोग केला पाहिजे. फळझाडांच्या बाबतीत त्याचा वापर प्रत्येक झाडावर करावा. या मिश्रणाला 15 दिवसांकरिता साठवणूक केली जाऊ शकते.