कापूस पिकामध्ये फुलांच्या कळ्या पडल्याने उत्पादनात मोठी घट होते. याची कारणे पुढील प्रमाणे आहेत?
परागणाची कमतरता : विविध यंत्रणांमुळे परागण अयशस्वी होऊ शकते आणि परागकणाचा अभाव, परागकणाचा अभाव किंवा प्रतिकूल वातावरणामुळे परागकण अयशस्वी होऊ शकते
पोषक तत्वांची कमतरता : अनेक वेळा झाडाला योग्य प्रमाणात पोषक द्रव्ये मिळत नाहीत, त्यामुळे फुले व फळे पूर्णपणे विकसित होत नाहीत आणि गळून पडतात, झाडाला गंधक, बोरॉन, कैल्शियम, मैग्नीशियम इत्यादी मिळणे अत्यंत आवश्यक आहे.
पाण्याची कमतरता/ओलावा : पुरेशा पाण्याच्या कमतरतेमुळे, झाडे त्यांच्या मुळांद्वारे जमिनीतील पोषक तत्वे शोषण्यास असमर्थ असतात, ज्यामुळे फुलांच्या वाढीसाठी आवश्यक असलेल्या अनेक प्रकारच्या घटकांची कमतरता असते त्यामुळे ते पडायला लागतात.
कीड आणि रोग : वनस्पतींमधील विविध प्रकारच्या कीटकांच्या आणि सूक्ष्मजीवांच्या आक्रमणामुळे फुले गळायला लागतात.
फळे व फुले पडू नयेत यासाठी उपाय योजना :
पोषक तत्वांची फवारणी : वनस्पतींमध्ये वेळोवेळी पोषक तत्वांची फवारणी करणे गरजेचे असते. मुख्य आणे सूक्ष्म जसे की, बोरॉन, कैल्शियम, मैग्नीशियम इत्यादि
सिंचन : गरजेनुसार पिकांना ठराविक अंतराने पाणी द्यावे जेणेकरून पुरेसा ओलावा टिकून राहील, हे लक्षात ठेवावे की जास्त पाणी देणेही हानिकारक ठरू शकते.
खुरपणी : कापूस पिकामध्ये वेळोवेळी तण काढणे व इतर आंतरपीक कामे करावीत, जेणेकरून शेत तणमुक्त राहील. चांगले तयार झालेले शेणखत किंवा गांडुळ खत वेळोवेळी वापरणे आवश्यक आहे.
किटकांवरील नियंत्रन : कीड आणि रोग पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान करतात. त्यामुळे वेळोवेळी काळजी घ्यावी आणि किटकांचे नियंत्रन करावे.
हार्मोनचे संतुलन राखणे : सामान्य पिकामध्ये हार्मोन असंतुलनामुळे जास्त नुकसान होते. त्यामुळे हार्मोनचे संतुलन राखा. यामध्ये नोवामैक्स (जिब्रेलिक एसिड 0.001%) 300 मिलि प्रती एकर 150 ते 200 लिटर पाण्यामध्ये मिसळून फवारणी करावी.
परागण कर्त्याचा वापर : या पिकांच्या परागीकरणासाठी मधमाश्या किंवा इतर कीटक असणे आवश्यक आहे, या कीटकांच्या उपस्थितीत शेतात कोणत्याही प्रकारची फवारणी किंवा इतर शेतीची कामे करू नका. त्यामुळे परागीकरणाचे काम सहज व वेळेत होते.
